Het Waterpoortje

Het Waterpoortje, vroeger ook wel Simon Mertenspoort, Kolenpoort of Batpoort genoemd, is een van oorsprong middeleeuwse waterpoort. De poort staat aan de Maaskade Stenenwal op de plaats waar de straat Waterpoort op de Maas uitkomt. De poort is een rijksmonument.

Geschiedenis
In het verleden is door lokale geschiedschrijvers geopperd dat het Waterpoortje van Romeinse oorsprong zou zijn, of in elk geval al vóór 1275 de toegangspoort tot de Romeinse brug van Maastricht zou zijn geweest. Wegens de lage ligging kan het poortje echter geen toegangspoort van een brug zijn geweest. Voor de vermeende Romeinse oorsprong zijn geen bewijzen voorhanden.

De waterpoort werd waarschijnlijk in de 13e eeuw gebouwd en gaf toegang via een kleine poortdoorgang tot een loskade aan de Maas. De eerste vermelding dateert uit 1377. In het cijnsboek van de Onze-Lieve-Vrouwekerk wordt gesproken van de "magnam portam que ducit ad Mosam" (de grote poort die op de Maas uitgeeft). In de stadsrekening van 1399-1400 wordt de poort vermeld als de Symon Mertynsport, genoemd naar de houthandelaar en raadslid Mertens. In de 16e eeuw komt de naam Koolpoort voor. In de 17e eeuw wordt ook gesproken van de Batpoort, hoewel die naam ook voor andere poorten werd gebruikt.

Omstreeks het midden van de 17e eeuw was de poort dichtgemetseld. Uit het bestekboek nr. 192 van het Maastrichtse Stadsarchief blijkt, dat het Waterpoortje in 1714 werd afgebroken, omdat het te smal was voor het verkeer met de gierpont tijdens het herstel van de Maasbrug, de huidige Sint Servaasbrug. Het werd weer opgebouwd met hetzelfde materiaal, maar nu met een wijdte van 12½ voet in plaats van 7¾.[2] Tot omstreeks 1750 had het Waterpoortje twee torens. In 1782 werd het opnieuw verbouwd. Vanaf de 18e eeuw staat de poort voornamelijk bekend onder de huidige naam.

Tot in het midden van de 19e eeuw werden hier nog schepen gelost en geladen. In de 19e eeuw bouwde men een woning op de poort. In 1890 werd het poortje op bevel van het gemeentebestuur gesloopt, maar moest zeven jaar later op bevel van het ministerie worden herbouwd.

Begin 21e eeuw werd het poortje gerestaureerd, waarbij een trap van rode natuursteen in de poortopening werd aangelegd.